ด้วงกว่าง (Dynastinae) กว่างโซ้ง กว่างแซม กว่างกิ กว่างอีลุ้ม หรือที่ชาวอีสานเรียก “แมงคาม” ภาคเหนือเรียกชื่อตามสี กว่างสีดำออกแดง เรียก กว่างรักน้ำใส หากมีสีดำสนิทเรียกว่า “กว่างรักน้ำปู๋” โดยเราจะสามารถพบด้วงกว่าง หรือ ตัวแมงคามนี้ได้ในช่วงกลางหน้าฝนไปจนถึงต้นหนาว....
ด้วงกว่าง หรือ แมงคาม เป็นแมลงปีกแข็ง มี 6 ขา ตัวผู้มีเขายื่นไปข้างหน้าและโค้งเข้า ช่วงปลายเขาแยกเป็นสองแฉก ซึ่งมีเขา 2-3 เขา และ 5 เขา ทำหน้าที่เป็นอาวุธประจำตัวชิงความเป็นหนึ่งในการเลือกคู่ อันเป็นพฤติกรรมตามธรรมชาติ ช่วงนี้เองกลุ่มคนที่ชื่นชอบจะเริ่มเสาะแสวงหาด้วงกว่างที่มีเขางุ้มใหญ่ เอามาชนกระทั่งกลายเป็นเกมกีฬาประเพณี แต่แถวๆอีสานจะจับด้วงกว่างหรือแมงคาม ที่ชอบเกาะอยู่ตามต้นคาม(คาดว่าเป็นที่มาของชื่อแมงคาม) ที่เกิดขึ้นในป่ารก หรือบางทีพบได้ตามต้นฝรั่ง แมงคามชอบมากินฝรั่งสุก และก็ยังชอบกินเปลือกไม้ เช่นเปลือกสนุ่น ประดู่เป็นต้น ชาวอีสานนิยมนำมาคั่วกินหรือตำแจ่วใส่แมงคามกินกับผักต้ม เป็นต้น....
ด้วงกว่างตัวผู้จะมีเขายาวไว้ต่อสู้แย่งตัวเมีย หลังด้วงกว่างตัวผู้หาคู่ที่ถูกใจได้แล้วจะใช้เวลาอยู่ด้วยกัน 2–4 เดือน ตัวผู้จะเริ่มตาย ส่วนตัวเมียเริ่มลงพื้นดินเพื่อวางไข่ จากนั้นจึงค่อยๆฝังกลบตัวเองและตายในที่สุด
วัฏจักรของด้วงกว่าง ช่วงที่ยังเป็นไข่และวัยอ่อนใช้เวลาอยู่ในดิน 1-2 เดือน จึงเริ่มกลายเป็นตัวหนอนหรือตัวด้วงสีขาว ตัวโต มีความยาวประมาณ 5-6 ซม. กินเศษใบไม้ผุ ตอไม้ หรือต้นไม้ที่ผุเป็นอาหาร แล้วจึงเริ่มเข้าสู่การเป็นดักแด้อีก 1 ปี
หลังฝนตกลงมาทำให้ดินอ่อน
ด้วงกว่างที่เจริญเติบโตเต็มที่จะดันดินออกมาสู่โลกภายนอก หาแหล่งอาหารใหม่ และเจริญเติบโต ต่อสู้แย่งตัวเมีย สืบพันธุ์ ต่อไป....
